Javascript is uitgeschakeld



Schakel Javascript in in uw webbrowser om deze website te kunnen gebruiken.

Taal vlag
Arrow

toelichting op werk

REPORTER VAN DE BINNENWERELD
Geestverruimende tekeningen van Stance Oonk
geschreven door Richtje Reinsma

Links een los vrouwenhoofd en rechts een in het niets bengelende man. Een potloodtekening van kunstenaar Stance Oonk ('s Hertogenbosch,1959). Onderaan het vel papier staat geschreven ‘papa gaat’. Het mannenlichaam is dunnetjes geschetst, een arm en een been zijn al in het papier opgelost. Maar zijn hoofd is nog volop aanwezig. De borende ogen zijn met nerveuze en krachtige lijnen neergezet. Uit die ogen lopen strakke lijnen naar het oog van het zwevende vrouwenhoofd. Met slechts een paar lijnen is een intens laatste contact weergegeven. Donkere, hard in het papier gedrukte strepen, en vederlichte, waar de punt van het potlood het papier ternauwernood geraakt heeft. Zo echoot het potloodskelet van de tekening het verhaal van het moeizame loslaten dat elk afscheid vraagt.

De tekeningen van Oonk zijn intrigerend en krachtig. In een oogopslag staan ze op je netvlies, toch ben je niet snel uitgekeken. Misschien omdat de handelingen van het maken in haar werk blijven nasmeulen. Of omdat haar voorstellingen iets hebben van visuele orakels of diagnoses.

Lees meer
hoofdstuk1.jpg
hoofdstuk2.jpg

REPORTER VAN DE BINNENWERELD
Georganiseerde visioenen

Wat Oonk betreft komen de beelden die ze optekent uit een bron die haar persoonlijke bevattingsvermogen overstijgt. Uit een gebied zonder massa of coördinaten, dat opmerkelijk genoeg wel topografisch is ingericht en vaste locaties kent. Oonk reist ernaartoe met behulp van uitgebreide rituelen. In de ontvankelijke staat waar ze zich daar bevindt, dienen de voorstellingen die ze zal afbeelden zich voor haar geestesoog aan. Ze organiseert in feite een visioen.

Oonks werk biedt een even ongepolijste als sprookjesachtige aanblik. Er treden lichamen van mensen en dieren in op, en aanzetten van landschappen die ook iets lijfelijks hebben. Vaak ook losse lichaamsdelen en organen. Veel ruggengraten. De posities en rangschikkingen die ze aannemen hebben iets theatraals, alsof ze emotionele gesteldheden personificeren. Oonks gestalten wekken de indruk dat ze ergens mee worstelen of hebben geworsteld, iets ondergaan of verwerken.

Lees meer

REPORTER VAN DE BINNENWERELD
Intuïtie als leidraad

De mix van op transcendentie gerichte technieken die Oonk stimuleren in haar werk is typerend voor de Westerse spirituele beweging New Age uit de jaren 70 en 80. Het kernidee van New Age, zo stelt schrijver en curator Mark Pilkington in Frieze No. 185 (maart 2017), is dat de mens de verbinding met het hogere of grotere kwijt is geraakt. Het kunsttijdschrift signaleert een herleving van New Age-kunst.

Oonk beproeft vanaf haar jongvolwassenheid allerlei methodes die haar toegang kunnen bieden tot het creatieve en mystieke - van bio energetica en tantra tot bodyscans, readings en geleide visualisaties. Magie, psychologie, fantasie, inspiratie, concentratie - voor Oonk valt het samen. Zij kiest radicaal voor intuïtie als leidraad.

In de ontwikkeling van haar kunstenaarschap weerspiegelt zich de enorme maatschappelijke verandering die de afgelopen eeuw plaats vond: de radicale emancipatie van het individu ten opzichte van het collectief. En in samenhang daarmee de ontmanteling van het gezag, het einde van de grote verhalen, het politiek verklaren van het persoonlijke, en de psychologisering van de maatschappij, waarbij therapie of ‘healing’ gemeengoed en levensstijl werden.

Lees meer
hoofdstuk3.png
hoofdstuk4.png

REPORTER VAN DE BINNENWERELD
Het magische in de kunsttheorie

Het magische heeft een ingewikkelde status in de kunstbeschouwing, al is esoterie nauw verbonden met diverse pioniers van de moderne en hedendaagse kunst. Een van de vermoedelijk eerste abstracte schilderijen, van Hilma af Klint, ontstond in 1906 naar aanleiding van een séance. Kandinsky, Malevitsj, Mondriaan - drie zwaargewichten van de moderne kunst die zich lieten inspireren door het bovennatuurlijke. Toch heeft de kunsttheorie doorgaans geen boodschap aan de bovennatuurlijke bronnen waar kunstenaars vaak openlijk naar verwijzen.

Marco Pasi, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam in de geschiedenis van de hermetische filosofie en aanverwante stromingen, oppert in zijn bijdrage aan het boek Coming Forth by Night. Contemporary art and the occult (2010) dat de huiverigheid voor occulte referenties in de kunst is terug te voeren op een visie op magie als een terugval naar een primitief mens- en wereldbeeld van voor de Verlichting. De verworvenheden van het logische en wetenschappelijke denken worden volgens die logica te grabbel gegooid door al wie zich inlaat met magisch denken.

Toch is de kunst steeds blijven gaan waar de ratio verdwaalt, het toonaangevende discours ten spijt. Paradoxaal genoeg wordt dat ook van haar verwacht, al sinds de Romantiek. Soms door dezelfde theoretici die een hekel hebben aan spiritualiteit. Want kunst dient kritisch en tegendraads te zijn, en liefst subversief tegenwicht te bieden aan de dominante schijnzekerheden van het moment. Vanwege dit argument wordt het magische regelmatig verwelkomd door de kunstwereld, wanneer het kan worden opgevat als een protest tegen de rationele, materialistische maatschappij.

Lees meer

REPORTER VAN DE BINNENWERELD
De spirituele composthoop

De tekeningen van Oonk mogen een sjamanistische herkomst hebben, toch doet haar werk in esthetische zin geen spirituele ontstaansgeschiedenis vermoeden. De snoeperige pastelkleuren, mandala’s, fantasy-wezens, psychedelische patronen en occulte symbolen die typerend zijn voor New Age zijn nergens te bekennen — hooguit treft de insider een enkele mythische verwijzing. Oonks beeldtaal is kortom niet ‘traditioneel occult’. Ondertussen oefent haar werk wel kracht uit op de beschouwer, die wordt meegelokt naar een onvast en droomachtig gebied. De tekeningen werken als membranen. Maar waar kom je terecht, als je je erin begeeft? In de binnenwereld van Oonk?

Het is in al zijn eenvoud een schokkende gedachte - iedere mens heeft een binnenwereld. Een onzichtbaar geestelijk territorium, waar zijn ervaringen, herinneringen, angsten en verlangens onderdak vinden. Een domein waar fantasieën en feiten met elkaar verstrengeld raken, het bewustzijn voedend met associaties en referenties. De composthoop van de geest. Een ongrijpbaar gebied dat niettemin ieders vaste geestelijke standplaats is, doorgaans ontoegankelijk voor derden. Oonk geeft de onstoffelijke binnenwereld gestalte en nodigt ons uit. Het blijkt goed begaanbaar terrein. Misschien zijn alle menselijke binnenwerelden wel corresponderende vaten, net zo ongrijpbaar overlappend als de tijdsgeest en het collectieve geheugen.

De energie waarmee Oonk de vormgeving van haar binnenwereld ter hand neemt is heel aantrekkelijk, net als het schijnbare gemak waarmee ze naar believen visioenen oproept. Het is alsof ze haar eigen virtual reality bij zich draagt. Zij heeft geen drugs, games of religieuze instituten nodig om het banale hier en nu te ontstijgen, en zich over te geven aan een amalgaam van escapisme, reflectie, troost en fantasie. Als kunstenaar opereert ze als een reporter uit de binnenwereld. Met haar geestverruimende kunst verslaat ze manifestaties vanuit het grensgebied waar het bewuste en onbewuste in elkaar overlopen.

Richtje Reinsma 18 mei 2017

hoofdstuk5.jpg