Welkom bij 'Doorzichtige dingen', de solo-tentoonstelling van Stance Oonk in Galerie Kruis-Weg 68, Haarlem. Vorig jaar zomer, middenin die zware hittegolf, heb ik Stance geïnterviewd voor het boek 'Solo', dat aandacht schonk aan 25 kunstenaar die hadden geëxposeerd bij Harrie Swaak van Castellum Acqvae in Bloemendaal. Blijkbaar is die ontmoeting bevallen, want Stance heeft mij vervolgens gevraagd deze expo te openen. Ze vroeg mij ook mee te denken over de titel, en nadat we samen de werken hadden bekeken die ze ging laten zien - door Michel van Overbeke geselecteerd in haar atelier aan het Bolwerkslaantje - kwam ik op: 'Doorzichtige dingen', wat de titel is van een nogal ondoorzichtige roman van Vladimir Nabokov uit 1972. Je moet bij Nabokov altijd heel goed opletten, want er gebeurt veel tussen de regels door, het één schemert door het andere heen. En dat is eigenlijk precies wat er gebeurt in de tekeningen en schilderijen van Stance Oonk. Om dat te illustreren wil ik de aandacht vestigen op een van de tentoongestelde werken, waarin die 'doorzichtigheid' een belangrijke rol speelt:
Een gedaante verschijnt uit het grijze niets, hij doemt op uit de mist en pakt de handen vast van een meisje. We zien niet veel van die gedaante, maar wel dat hij toenadering zoekt. Het zou God kunnen zijn, die vanaf de andere kant, van Gene Zijde, contact met de levenden maakt. Het kan ook de overleden vader van Stance zijn, die zijn dochter geruststelt: er is geen gevaar, je hoeft nergens bang voor te zijn. Er bestaat een film die 'Conctact' heet, waarin Jodie Foster door een wormhole de ruimte in reist om haar gestorven vader terug te zien. Heel ingewikkeld. Voor zo'n ontmoeting heeft Stance geen computer generated images nodig! Verf en inkt op papier of doek volstaan.
Maar ze krijgt bij die ontmoetingen wel degelijk hulp. Er komen in het werk veel paarden en kraaien voor, dieren in haar sjamanistische zienswijze de communicatie tussen deze en gene zijde faciliteren. Ongeveer zoals de veerman Charon in de Griekse mythologie de overledenen over de Styx naar het Dodenrijk vervoert: zie het schilderijtje naast het raam van de galerie. In de persoonlijke mythologie van Stance is het vooral het paard dat toegang verschaft tot die andere wereld. Een paard laat zien hoe je je voelt, zegt ze, "het paard spiegelt wie jij bent". Dus als je je in dit dier verdiept, verdiep je je in jezelf. Om aan te geven hoe serieus ze dit neemt, vertel ik erbij dat Stance sinds enige tijd rijlessen krijgt, en niet van zomaar iemand: maar van Zoë Coade in Vogelenzang, de schrijfster van het boek 'Who Horses Are'. Niet wat paarden zijn, maar wie paarden zijn! Spiritualiteit & dressuur gaan hier hand in hand, dus Stance berijdt haar eigen lot, zou je kunnen zeggen. Haar paard heet Khalen en ze heeft hem afgebeeld op een zonnige gele prent, gemaakt met pastelkrijt over tempera, waarop je heel mooi kunt zien hoe ze voorzichtig en omzichtig toenadering tot het dier zoekt. Khalen staat er eigenlijk heel kalm bij, het is Stance die aarzelend oogt.
Ik wil nog even terug naar dat grensgebied tussen deze en gene zijde. Edgar Allan Poe schreef in een van zijn verhalen: "De grenzen die het Leven scheiden van de Dood zijn hoogstens schimmig en vaag," en het is precies die schimmigheid die Stance Oonk in beeld brengt. Een van de manieren waarop ze dat doet is het laten stáán van geschetste lijnen die het niet hebben gehaald als definitieve contour, zoals in het grote, witgrijze werk dat ze 'Het Noorden' heeft genoemd. In kunsthistorisch jargon noem je dat de pentimenti: wat je vrij vertaald de spijtlijnen kunt noemen, een ondertekening die zichtbaar is gebleven. Bij Stance zijn het juist géén-spijtlijnen, maar eerder een soort echo's die het ontstaansproces van de tekening weergeven en het zo in de tijd plaatsen. Ook dat is een goede reden om haar tentoonstelling deze titel te geven: 'Doorzichtige dingen'.
Joost Pollmann
2/11